شبکه‌های فرهنگی مکمل شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های فرهنگی، جزئی از سرمایه‌های فرهنگی جامعه است که در راستای ایجاد فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در جامعه ایجاد می‌شود، مجموعه فعالیت‌های توسعه‌ای در کشور نیازمند ایجاد تشکل‌هایی است که با استفاده از آنها، بخشی از صنایع فرهنگی در قالب مشارکت مردمی و بخش خصوصی به فعالیت‌های خود ادامه دهد.

در جامعه کنونی ما که همواره در معرض تهدیدات فرهنگی و تهاجم فرهنگی قرار دارد، ایجاد و حفظ این شبکه‌های فرهنگی یکی از اقدامات مهم در زمینه ظرفیت‌سازی فرهنگی است. برای مثال ایجاد شبکه‌های دینی - مذهبی با استفاده از تعلیم و آموزش نیروی انسانی به‌ عنوان سرمایه‌های انسانی در جامعه یکی از پربارترین شبکه‌های فرهنگی است که نه‌ تنها افراد در آنها با اصول اساسی دینی و مذهبی خود آشنا می‌شوند بلکه به جای گذراندن وقت در شبکه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک با وجود خطرات زیاد از سوی فرقه‌های دینی نوظهور و عرفان‌های کاذب می‌توانند به لحاظ دانش خود را غنی ساخته و به تعمیق هویت ایرانی - اسلامی جامعه مساعدت نمایند.

همچنین ایجاد شبکه‌های فرهنگی در زمینه توریست و گردشگری که همراه تعلیم صحیح توسط کارشناسان مجرب و در قالب نظارت‌های دولتی، گام مهمی در زمینه ترویج فرهنگ و سنن ایرانی - اسلامی است و از طرفی نیز بار اقتصادی چنین سرمایه‌هایی در صورت پیشرفت و سرمایه‌گذاری در ردیف درآمدهای نفتی در کشور خواهد بود.

به‌ علاوه از ظرفیت عظیم دانشجویان، استادان، افراد مجرب و تجربیات و فرهنگ عامه نیز بهره‌گیری می‌شود و به این ترتیب چرخه بزرگی از انجام فعالیت‌های فرهنگی در جامعه ایجاد می‌گردد.

شبکه‌های فرهنگی، عناصر جدید بسیاری را خلق خواهد کرد که امنیت فرهنگی و اجتماعی را در جامعه بالا می‌برد و تا حد زیادی می‌تواند در مقابل رخنه‌های فرهنگی بیگانگان ایستادگی کند، این شبکه‌های رسمی و غیررسمی دارای حقوق و مالکیت خواهد بود که توسط دولت تأمین می‌شود و بقای این شبکه‌های فرهنگی در گرو پایبندی افراد به آن و همچنین پاسخگویی نهادهای مربوطه به آنها خواهد بود، در این صورت کارکرد این شبکه‌ها به نوعی نقش نظارتی را نیز به دنبال خود دارد و بر عملکرد فرهنگی نهادهای بالادستی نیز نظارت می‌شود و به این ترتیب شفافیت فعالیت‌های مختلف فرهنگی در جامعه بالا می‌رود.

این شبکه‌های فرهنگی در زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت نظارتی و در واقع در قالب بخش خصوصی یا سازمان‌های مردم‌نهاد به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

پس می‌توان گفت شبکه روابط اجتماعی افراد در جامعه و ایجاد تشکل‌های اجتماعی و فرهنگی یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌سازی‌های فرهنگی است و نقش بسزایی در اقتصاد فرهنگ و توسعه فرهنگی جامعه خواهد داشت و لذا در این زمینه باید اقدامات جدی صورت گیرد و بر اساس معیارهای فرهنگی و ارزشی جامعه زمینه ایجاد چنین تشکل‌هایی بیش از پیش فراهم شود.

* استاد دانشگاه و مشاور ارشد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي